Globalny kryzys finansowy może nie być widoczny na pierwszy rzut oka. Wzbudzenie emocjonalne, które towarzyszy pandemii utrudnia racjonalne spojrzenie na rzeczywistość. Narracje wojenne nie tylko nie pomagają, ale wzbudzają grupy, które zachowały resztki równowagi.
Jak globalny kryzys po kryjomu kradnie pieniądze?
W sumie nie jest to do końca kradzież po kryjomu. Mechanizmy wyprowadzania pieniędzy z kieszeni ludzi są dobrze rozpoznane.
- wysokie stopy procentowe oznaczają więcej odsetek do spłaty od pożyczonych pieniędzy,
- wysoka inflacja zjada oszczędności i siłę nabywczą pensji, zwiększając jednocześnie wydatki,
- likwidacja stabilności poprzez migracje ludzi i związane z tym wydatki oraz wyrzeczenia.
Najwyraźniej jesteśmy na tym etapie cyklu, w którym skończyły się łatwe zarobki. Aby nie było aż tak łatwo, są również deficyty, którymi ktoś musi się zająć. W przeciwnym wypadku poziom życia spadnie, zarówno ten indywidualny, jak i całego społeczeństwa.
Czego spodziewać się w świecie wojny i globalnego kryzysu 2022-2023?
Walki militarne u granic Polski to spory kłopot. Z jakimi wyzwaniami będzie mierzyć się Polska?
- Nieustanny napływ cudzoziemców, który już stał się kryzysem migracyjnym.
- Konieczność zorientowania się w wielobiegunowym świecie. Protekcja silniejszego kraju może nie wystarczyć. Można też zostać na lodzie, bo współpraca może być momentami sprzeczna z doraźnymi interesami silniejszego. Taktyczny charakter sojuszy to nowa rzeczywistość.
- Nowe gospodarcze realia, w których Chiny wstrzymują się z jawnym wpływem na geopolitykę. Nord Stream 2 jest wstrzymany, a Niemcy zwiększają wydatki na zbrojenia, przepalając pieniądze na zabezpieczenie przyszłości finansowej dla swoich ostatnich pokoleń.
Jest też jasna strona. Poprawienie demografii to jedna z korzyści, gospodarka jednak pragnie wąsko wyspecjalizowanych w nowoczesnej technologii, doświadczonych pracowników.
Prawdopodobnym efektem sytuacji, w której znalazła się Polska będzie:
- obniżenie ogólnego poziomu życia mieszkańców Polski,
- strata siły nabywczej wywołana kryzysem (wpłynie na to brak umiejętności przechowania i pomnażania majątku w trudnych warunkach rynkowych),
- większy chaos i mniej dostępnych rozwiązań lokowania kapitału (Kawalerki w mieście zagrożonym atakiem małych, taktycznych ładunków nuklearnych? Akcje spadającej giełdy denominowane w spadającym PLN? ETF-y zablokowane bo mają instrumenty objęte sankcjami? Biznes w formie estońskiej spółki po najeździe agresora na Pribałtykę?)
Jeśli sytuacja ma przejść w nową fazę dopiero za parę lat, oznacza to konieczność nie tylko poradzenia sobie z aktualnym napięciem, ale też próbę rozwoju.
Co sprawdziło się do tej pory?
W naszym poprzednim artykule o kryzysie finansowym w Polsce przewidywaliśmy, że większość ludzi przyjmie strategię obronną. Ograniczenie indywidualnego zadłużenia lub branie dodatkowej pracy nie uchroni przed stagflacją.
Inwestycyjne opcje rozważaliśmy w kolejnym artykule o tym, w co zainwestować na kolejne 10 lat. Skupiliśmy się na innowacjach, które w perspektywie mają szanse na największe stopy zwrotu. Ceną jest jednak podejmowanie dużego ryzyka.
Kryptowaluty okazały się przydatne w globalnym kryzysie
Uchodźca z Kijowa do Polski ma problem, jeśli ma w portfelu jedynie hrywny. Wartość waluty dramatycznie spadła i praktycznie nikt nie chce ich już przyjmować. Dodatkowo, jeśli kupowałby w Polsce dolary lub euro za PLN, zanotowałby straty siły nabywczej o co najmniej 20%!
Użytkownicy kryptowalut nie doświadczyli tego problemu. Zakup BTC za ruble lub hrywny pozwolił na łatwe przeniesienie wartości w portfelu na smartfonie lub sprzętowym portfelu. Wymiana w drugą stronę jest możliwa w dowolnym bitomacie w każdym większym mieście w Polsce. Jest to jeden z praktycznych przykładów, w jaki sposób technologia może przydać się w rozwiązywaniu współczesnych problemów.
Wciąż można również skorzystać z anonimowych giełd kryptowalut (Bitfinex). Dla tych, którzy wolą pewniejsze rozwiązania, najlepiej sprawdzą się Coinbase lub Binance.
Czy cyfrowe aktywa pozwolą na pomnożenie pieniędzy?
Tutaj sytuacja nie jest już taka jasna. Bessa na ryzykownych aktywach dotyka w pierwszej kolejności niepewnych kryptowalut. Projekty, które mają długi cykl rozwoju i nie mogą pochwalić się szybkimi korzyściami lub realizacją celów będą sprzedawane w pierwszej kolejności.
Czy początek 2023 jest dobrym momentem na wejście? Wiele projektów spadło od All Time High już o 80-90%. Historycznie był to dobry moment na zainwestowanie.
Akcje również są niebezpieczne
Inwestorzy w rosyjskie akcje są podwójnie zawiedzeni. Ich Gazprom, Sberbank, Rosneft, Lukoil czy Norilsk Nickel straciły 90%. Dodatkowo część brokerów po prostu zablokowała dostęp do zainwestowanych pieniędzy. Co więcej, grożą wymuszoną sprzedażą akcji i zwrotem środków na konto. Nie musimy dodawać, że cena sprzedaży będzie 99% niższa od ceny zakupu.
Ukraińskie spółki na polskiej giełdzie również doznały ogromnych strat. Zyski aktualnie przynoszą spółki zaangażowane w działalność wojenną i spekulacje na wyższe ceny jedzenia oraz produktów.
W co inwestować w globalnym kryzysie?
Nie będziemy się powtarzać z poprzednich artykułów, że trzeba inwestować w wiedzę i szukać aktywów. Postarajmy się poszukać projektów z potencjałem. W sytuacji, w której wszyscy śledzą geopolitykę, a nie technologię, nie uda się wykreować szerokiej hossy na rynkach.
W przypadku cyfrowych aktywów cenę utrzymają jednie stabilne projekty z jasnymi perspektywami. Najbardziej nielubiący ryzyko chcą przetrwać te okresy w stable coinach. Szukający ryzyka mogą niestety mocno się sparzyć.
Cena Bitcoin i Ethereum znajduje się aktualnie w okolicach 60% (spadek 40%) od All Time High.
Najlepiej wydaje się radzić sobie Terra, która jest jedynie 20% od ATH.- Solana z kolei straciła ponad 65% od najwyższej ceny.
- PolkaDot straciła 70% od ATH.
- Innowacyjny projekt Internet Computer jest już grubo poniżej 90% od ATH.
- Tokeny DeFi również zanotowały od 80% do nawet 90% straty od ATH.
Czy odległość od najwyższej zanotowanej ceny tokenów może być dobrym prognostykiem inwestycji? Kupujemy przecież dużo więcej tokenów za tę samą kwotę, która w czasie gorączki kupowała tylko 1 token… Sprawdźmy na przykładach.
Reserve Rights
RSR to jeden z długoterminowych projektów, w które zainwestowali Altman i Thiel. Nie może pochwalić się szybkimi sukcesami, więc jego cena zjeżdża po kawałku coraz niżej i niżej. Jest to bardzo bolesne dla inwestora.
Jest to governance token, który nie ma aktualnie żadnego zastosowania. W przyszłości będzie pełnił ważną rolę w podejmowaniu decyzji, teraz jednak nie ma większej zachęty do zakupu RSR.
Taki projekt może osuwać się bardzo długo, zanim nie dotrze do poziomów cen, które będą atrakcyjne dla kupujących. Warto też pamiętać, że wcześni inwestorzy lub inwestorzy instytucjonalni kupowali dużo taniej.
WAX
Plusem tego blockchainu na którym działają gry komputerowe jest możliwość stakingu. Staking pozwala na otrzymywanie zapłaty w WAXP za samo posiadanie tokenów. Konfigurację stakingu możemy zrobić w portfelu (np. WAX cloud wallet) lub przez stronę wax.bloks.io.
Bitcoin i Ethereum
Dwie największe kryptowaluty są uważane za stabilne rozwiązania, które w długim terminie przechowają wartość. Ich sytuacja jest jednak bardzo różna. Bitcoin to stabilna kryptowaluta z wolnym cyklem rozwoju. Ethereum przechodzi największe zmiany w swojej historii. Oba projekty to pierwszy wybór praktycznie wszystkich inwestorów w cyfrowe aktywa.
Jakie są szanse w cyfrowych aktywach?
Blockchain to nie tylko projekty kryptowalutowe, które każdy już zna. To również nowe technologie, pomysły na nowe rozwiązania istniejących problemów i postęp technologiczny.
DAO
Temat DAO przycichł, więc możemy szukać tam szans. Projekty takie jak Merit Circle czy Flamingo są notowane na giełdzie Binance. Ich ceny spadły mocno od All Time High. Może być to moment, w którym dołączenie do zdecentralizowanej, autonomicznej organizacji jest tańsze i opłacalne w długim terminie.
Inne przykłady to Friends with Benefits, lub… założenie własnego DAO. Wszystkie podstawowe narzędzia są darmowe. Część z nich dostarczy Aragon, dostępny również na Binance.
Innowacyjne projekty
Jednym z ciekawszych projektów jest alongside.finance (link to zaproszenie do listy oczekujących). Jeśli szukasz kryptowalutowych ETF, ten projekt może je zastąpić. Twórcy obiecują możliwość zainwestowania w wiele tokenów jednocześnie. Wygląda na spore ułatwienie dla tych, którzy nie mają za dużo czasu na wgryzanie się w szczegóły.
W co innego zainwestować w kryzysie finansowym?
Jeśli mamy już cyfrowe aktywa lub nie chcemy się w nie angażować, sprawdzamy inne możliwości.
Obligacje w kryzysie finansowym
Obligacje uważane są za bezpieczną inwestycję. Co prawda przegrywają one z inflacją, szczególnie tą liczoną nieoficjalnie, pozwalają jednak nawiązać z nią (nierówną) walkę.
Obligacje skarbowe .pl, których serwis jest w miarę przyjazny i pozwala na zakup przez internet, oferuje ok. 2% w skali roku.
Nieruchomości w kryzysie finansowym
Nieruchomości nie są najlepszym aktywem do walki z dużą inflacją. Dzieje się tak dlatego, że bankierzy centralni walczą z dużą inflacją za pomocą wyższych stóp procentowych. To hamuje akcję kredytową i przysparza problemów posiadaczom już udzielonych kredytów. Rynek nieruchomości nie lubi wyższych stóp procentowych i potrzebuje trochę czasu, aby się do nich przyzwyczaić.
Nieruchomości w Hiszpanii i Chorwacji lekiem a kryzys?
Posiadacze nadmiaru gotówki zwrócili się od kawalerek w Polsce w stronę wakacyjnych nieruchomości w basenie Morza Śródziemnego. Czy jest to dobry pomysł?
Jeśli inwestor zamierza spędzać w swojej nieruchomości kilka zimowych miesięcy, a resztę roku ją wynajmować, brzmi to całkiem sensownie. Zarządzanie tego typu inwestycją nie wygląda jednak na proste, nie mówiąc już o pozostawieniu jej na autopilocie.
Akcje w kryzysie finansowym
Akcje w czasie kryzysu mają tendencję do gwałtownych zmian wycen. Przypadek spadku cen chińskich akcji opisywaliśmy w artykule o firmach Alibaba i Tencent.
Jakie są szanse na przetrwanie globalnego kryzysu w tradycyjnych finansach?
Zakup przecenionych spółek często przynosi spore szanse. W dużych firmach, które są aktualnie 50% i więcej od swoich szczytów cen jest mnóstwo. Od ryzykownych zagrań, takie jak Lemonade, Roblox czy Palantir, przez chińskie spółki Alibaba, PinDuoDuo czy Tencent aż do najbardziej ryzykownych spółek blisko frontu działań militarnych.
Czy zostanie akcjonariuszem obiecującej spółki jest atrakcyjne? Szansa na to, że spadki się zatrzymają i od tej pory cena pójdzie już tylko w górę są niewielkie. Zmienność zagościła na rynkach finansowych na dobre.